Το πρόβλημα της παχυσαρκίας σήμερα
Το βάρος του σύγχρονου ανθρώπου είναι κατά μέσο όρο 4 κιλά περισσότερο από αυτό που ήταν πριν 10 χρόνια. 1 Κάθε δεκαετία μετά την ηλικία των 25 χρόνων, χάνουμε 3-5% της μυϊκής μας μάζας και κερδίζουμε 3% περισσότερο λίπος.
Ως παχυσαρκία ορίζεται η κατάσταση στην οποία υπάρχει εναπόθεση περιττού λίπους σε επίπεδα τέτοια που να προκαλούνται προβλήματα στην υγεία. Οριακά επίπεδα λίπους είναι πάνω από 25% για τον άνδρα και πάνω από 32% για τη γυναίκα στο συνολικό σωματικό βάρος. 2
Πότε είναι αναγκαία η απώλεια λίπους;
Το βασικό στοιχείο για να αποφασιστεί, εάν και πόσο δραστικά πρέπει να αντιμετωπιστεί η κατάσταση της παχυσαρκίας, είναι η κατανομή του λίπους, η οποία διαφοροποιεί σε μεγάλο βαθμό τη συσχέτιση της παχυσαρκίας με την πυροδότηση προβλημάτων υγείας (όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η υπερχοληστεριναιμία, η στεφανιαία νόσος κ.ά.).
Όταν ο λόγος της περιφέρειας της μέσης προς την περιφέρεια των γλουτών είναι ίσος ή ανώτερος του 1 για τους άνδρες και του 0,8 για τις γυναίκες, αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο για να αντιμετωπιστεί πιο δυναμικά ακόμη και μια ήπια μορφή παχυσαρκίας. Δηλαδή, μπορεί να είναι πιο σημαντικό να χάσει κιλά κάποιος που έχει αυξημένη εναπόθεση λίπους στην κοιλιακή χώρα (ανδροειδής παχυσαρκία) από κάποιον που έχει μεν περισσότερα κιλά λίπους, όμως είναι συσσωρευμένα στην περιοχή των μηρών (γυναικοειδής παχυσαρκία) και δεν παρουσιάζει κανένα πρόβλημα υγείας.
Πόσο άμεση και αποτελεσματική μπορεί να είναι η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας;
Η παχυσαρκία θεωρείται χρόνια πάθηση και αντίστοιχη πρέπει να είναι η αντιμετώπιση της. Χρειάζεται συνεχής προσπάθεια και δεν μπορούν να υπάρξουν μόνιμα αποτελέσματα με μια δίαιτα, όταν αυτή δεν συνοδεύεται από ένα πλάνο διατήρησης του βάρους σε μακροχρόνια βάση.
Κάθε προσπάθεια χρειάζεται να οργανώνεται με στόχο τη διατήρηση του αποτελέσματος και η τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών του ατόμου να εφαρμόζεται με στόχο την ενσωμάτωσή τους στις συνήθειες της καθημερινής ζωής. Ακόμη δε μάλιστα, όταν οι αιτίες που οδηγούν σε παχυσαρκία οφείλονται σε γενετικά χαρακτηριστικά, τα οποία δεν τροποποιούνται με ένα απλό πρόγραμμα αδυνατίσματος. Πρόκειται δηλαδή για μια πολυπαραγοντική πάθηση, με πολλές και διαφορετικές μορφές που έχουν ως κοινό αποτέλεσμα το αυξημένο σωματικό λίπος στο σώμα. 3, 4
Ποιά είναι η ιδανική απώλεια περιττού σωματικού λίπους και ποιές οι μέθοδοι αντιμετώπισης της παχυσαρκίας;
Μεγάλο ποσοστό ανθρώπων βρίσκεται συνεχώς σε δίαιτα. Οι περισσότεροι από αυτούς ξεκινούν εντατικά προγράμματα αδυνατίσματος για λόγους αισθητικής. Χωρίς αρχικά να υπάρχει πρόβλημα υγείας, εξαιτίας των λανθασμένων διαδικασιών αδυνατίσματος που ακολουθούνται και την εφαρμογή ανορθόδοξων τεχνικών, παρατηρείται δυστυχώς στη συνέχεια ότι δημιουργούνται επιπλοκές στην υγεία.
Σκοπός μας σε μια προσπάθεια αδυνατίσματος είναι αποκλειστικά η βελτίωση της υγείας. Για να διασφαλιστεί αυτό, πρέπει πρώτα από όλα να τεθεί ένας ρεαλιστικός στόχος που να μη στοχεύει σε απώλεια μεγαλύτερη από το 5-15% του σωματικού βάρους. Ο καθορισμός του βάρους-στόχου εκτός από το γενικό αυτό ποσοστό, θα αξιολογηθεί από το ιστορικό βάρος του ατόμου από την παιδική ηλικία, την κληρονομικότητα, τη σοβαρότητα της σημερινής κατάστασης της υγείας και τους κινδύνους που εγκυμονεί. Εξάλλου, ο στόχος δε μπορεί να είναι ακραίος και, σύμφωνα με τη θεωρία του “set point”, είναι προκαθορισμένο το διάστημα μέσα στο οποίο ένας οργανισμός μπορεί να λειτουργήσει φυσιολογικά. Συνεπώς, πάνω ή κάτω από αυτό το κομβικό σημείο, είναι πολύ δύσκολο να επιβιώσει ένας οργανισμός χωρίς την εμφάνιση προβλημάτων υγείας. 5
Τί είναι οι δίαιτες με ειδικά ροφήματα;
Αυτού του είδους οι δίαιτες στηρίζονται στην πρόσληψη γευμάτων με τη μορφή ροφήματος. Η συνήθης περιεκτικότητα αυτών των ροφημάτων αντιστοιχεί στην αναλογία 70-30 (70% υδατάνθρακες, 30% πρωτεΐνες), με ελάχιστο λίπος, κάποιες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.
Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, ιδιαίτερα κατά τη μακροχρόνια χρήση τέτοιων ροφημάτων όσον αφορά στην ποιότητα των πρωτεϊνών που περιέχουν. Είναι ανάγκη να γίνει σαφές πως κάθε οργανισμός είναι μοναδικός, με το δικό του ξεχωριστό μηχανισμό ρύθμισης του βάρους, συνεπώς χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή όταν τέτοια ροφήματα συστήνονται από μη ειδικούς και χρησιμοποιούνται απλώς σύμφωνα με τις οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία. Συχνά παρατηρείται, άτομα που χρησιμοποιούν τέτοια συμπληρώματα να φτάνουν στην υπερβολή. Σε κάθε τέτοια περίπτωση μπορεί να προκύψουν επικίνδυνες καταστάσεις αφυδάτωσης, αβιταμίνωσης ή έλλειψης ηλεκτρολυτών.
Ποιες δίαιτες χαρακτηρίζονται ως χημικές;
Πρόκειται για δίαιτες χωρίς επιστημονική βάση. Οι δίαιτες που αυτοαποκαλούνται χημικές δεν έχουν, βέβαια, καμία χημική λογική στο σχεδιασμό τους και στην επιλογή των τροφών. Συνήθως χρησιμοποιούν την αποτοξίνωση, δηλαδή την κατανάλωση μόνο λαχανικών ή φρούτων τις πρώτες ημέρες, με αποτέλεσμα την ακραία και βίαιη μείωση της θερμιδικής πρόσληψης.
Κάτι τέτοιο είναι επικίνδυνο για την υγεία ειδικά αν μια τέτοια είδους διατροφή την ακολουθεί άτομο με μεγάλες ενεργειακές ανάγκες.
Μια παράλληλη λογική, υποδεικνύει την κατανάλωση γευμάτων σύμφωνα με τους γνωστούς «περιορισμούς των τροφών», όπως για παράδειγμα την κατανάλωση κρέατος με λαχανικά αλλά όχι με πατάτες. Φυσικά, οι απόψεις αυτές είναι εκ διαμέτρου αντίθετες με όσα συνιστώνται παγκοσμίως από τους επίσημους οργανισμούς διατροφής.
Όπως ορίζουν οι επιστημονικά παγιωμένες διατροφικές οδηγίες, προτείνεται η κατανάλωση υδατανθράκων και πρωτεϊνών σε κάθε γεύμα, σύμφωνα με το βασικό κανόνα πρόσληψης υδατανθράκων σε ποσοστό 55-60% και πρωτεΐνης σε ποσοστό 12-15% ανά γεύμα, κάτι που επιτυγχάνεται με την κατανάλωση περισσότερων τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και λιγότερων με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη.
