Σύμφωνα με στοιχεία της Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας, ο πληθυσμός των Ελλήνων ηλικιωμένων διατηρεί την αυξητική του τάση τις τελευταίες δεκαετίες. Η Ελλάδα κατέχει την 5η θέση παγκοσμίως σε γηρασμένο πληθυσμό. Σε αυτό έχει συμβάλει σημαντικά η επιμήκυνση του προσδόκιμου επιβίωσης που είναι κατά μέσο όρο τα 83,6 έτη για τις γυναίκες και τα 78,3 για τους άνδρες, όπως επίσης η υπογεννητικότητα.
Παρατηρείται, λοιπόν, μια αύξηση της διάρκειας ζωής χάρη στη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση των διαφόρων παθήσεων που εμφανίζουν άτομα τρίτης ηλικίας. Ωστόσο, ζουν πράγματι τα άτομα αυτά χωρίς ουσιαστικά προβλήματα που να επηρεάζουν την καθημερινότητα τους μέσα στα προστιθέμενα χρόνια;
Το γήρας επιφέρει στον οργανισμό ορισμένες φυσιολογικές φθορές. Παρακάτω θα μιλήσουμε για τις πιο κοινές και τον ρόλο της Διατροφής.
Η μείωση της οστικής μάζας
Τα οστά μας είναι ισχυρότερα από ποτέ στην ηλικία των 30 και από εκεί και μετά αρχίζουν να χάνουν την πυκνότητά τους δημιουργώντας διάφορα προβλήματα. Η διαβόητη οστεοπόρωση πλήττει την πλειονότητα των ηλικιωμένων. Τα μεγαλύτερα ποσοστά γυναικών με οστεοπόρωση έναντι των ανδρών οφείλεται στο ότι τα γυναικεία οστά είναι γενικά λεπτότερα.
Ιδιαίτερα οι γυναίκες με πολύ λεπτό σκελετό έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν οστεοπόρωση.
Η οστική πυκνότητα διαμορφώνεται σε μικρές ηλικίες, οπότε και το ασβέστιο εναποτίθεται στα οστά. Εκείνο, όμως, στο οποίο μπορούν να εστιάσουν οι ηλικιωμένοι είναι στον περιορισμό της απώλειας ασβεστίου από τα οστά ακολουθώντας την κατάλληλη διατροφή.
Μια τέτοια διατροφή για τα άτομα που πάσχουν από οστεοπόρωση είναι πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ωμούς ξηρούς καρπούς, όσπρια και γαλακτοκομικά.
Οι τροφές που θα πρέπει να αποφεύγονται, διότι δεσμεύουν το ασβέστιο και οδηγούν στην αποβολή του μέσω των ούρων, είναι το αλκοόλ, η καφεΐνη, τα οξαλικά και φυτικά οξέα.
Τα οξαλικά οξέα βρίσκονται στα τρόφιμα ολικής αλέσεως. Αυτό που προτείνεται είναι να μην υπάρχει ταυτόχρονη κατανάλωσή τους με το ασβέστιο, αλλά να μεσολαβεί διάστημα τουλάχιστον μισής έως μίας ώρας. Τα φυτικά οξέα που περιέχονται στις μπάμιες, τις μελιτζάνες, το σπανάκι, τα παντζάρια είναι καλό να μην καταναλώνονται ταυτόχρονα με μια καλή πηγή ασβεστίου, όπως για παράδειγμα κάποιο λευκό τυρί.
Καρδιαγγειακά νοσήματα
Η στεφανιαία νόσος είναι μια πάθηση με μεγάλο ποσοστό (26,17%) θνησιμότητας στη χώρα μας. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρίας, αποτελεί μέγιστο πολύπλευρο πρόβλημα υγείας, μια και το 2001 ήταν η αιτία για το 1/3 των θανάτων στον κόσμο. Η στεφανιαία νόσος, όμως, είναι αντιμετωπίσιμη αν όχι θεραπεύσιμη, με χειρουργική ή απλή φαρμακευτική προσέγγιση, σε συνδυασμό με αλλαγές του τρόπου ζωής.
Η πρόληψη της στεφανιαία νόσου σχετίζεται με τη ρύθμιση της υπέρτασης. Και αυτό μπορεί να γίνει με φαρμακευτική αγωγή, δίαιτα και άσκηση.
Η διατήρηση του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα και η μεσογειακού τύπου διατροφή, από την οποία ολοένα απομακρυνόμαστε σαν λαός, είναι η κατάλληλη για την αντιμετώπιση του συνόλου των καρδιαγγειακών νοσημάτων και όχι μόνο. Διατροφή, δηλαδή, πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, φυτικές ίνες, ωμό ελαιόλαδο, ψάρια, περιορισμένο κόκκινο κρέας και επεξεργασμένα κρεατικά, ελάχιστο έως καθόλου προστιθέμενο αλάτι (1,5γρ. την ημέρα) και μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (1 ποτήρι κρασί/ημέρα).
Το τσάι και ο καφές ενώ έχουν αντιοξειδωτική δράση και είναι ευεργετικά για το μεταβολισμό της χοληστερίνης, περιέχουν καφεΐνη που προκαλεί αγγειοσύσπαση και αύξηση της πίεσης. Ιδίως η κατανάλωση νες καφέ καλό είναι να αποφεύγεται, καθώς περιέχει μεγαλύτερη συγκέντρωση καφεΐνης, σύμφωνα με την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρία.
Συνίσταται μέτρια καθημερινή κατανάλωση με 1-2 φλιτζάνια καφέ με περιεκτικότητα έως 27,4% σε καφεΐνη, καθώς δεν φαίνεται να επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση και έχουν ευεργετική δράση στην καρδιοαγγειακή λειτουργία. Ο ελληνικός ή ο καφές φίλτρου προτιμώνται, ενώ ο στιγμιαίος καλό είναι να αποφεύγεται.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί και η ευεργετική αξία του φυσικού χυμού από πορτοκάλια, καθώς αποτελεί μύθο ότι αυξάνει την αρτηριακή πίεση.
Στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, καθώς τα πορτοκάλια είναι πλούσια σε κάλιο. Το κάλιο όπως και το νάτριο έχουν πολύ σημαντικό ρόλο στη μεταβίβαση των μηνυμάτων του Κεντρικού Νευρικού Σήματος άρα και στη γένεση του ερεθίσματος που προκαλεί τη συστολή της καρδιάς. Σε αντίθεση με το αλάτι που το προσλαμβάνουμε σε μεγάλη ποσότητα από την τροφή μας, το κάλιο δεν το λαμβάνουμε συνήθως σε επαρκή ποσότητα. Το κάλιο βοηθά τον οργανισμό μας να αποβάλλει την περίσσεια νατρίου. Έτσι το κάλιο στη δίαιτα μας βοηθά να διατηρούμε χαμηλή αρτηριακή πίεση ή να μειωθούν τα αυξημένα επίπεδα. Τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι τα πορτοκάλια, οι μπανάνες, καθώς και όλα τα φρέσκα φρούτα, τα αβοκάντος, τα ωμά λαχανικά, τα σπόρια, τα αμύγδαλα και τα καρύδια (ανάλατα).
Όσον αφορά στο σκόρδο και το κρεμμύδι, δεν έχει διαπιστωθεί σε ελεγχόμενες μελέτες επίδραση στην πίεση, εξαιτίας αυξημένης κατανάλωσης σκόρδου ή κρεμμυδιού ή σκευασμάτων τους. Επομένως, δεν απαγορεύονται μεν, αλλά δεν συνιστώνται.
Διαταραχές της γαστρεντερικής λειτουργίας
Για τη μειωμένη κινητικότητα του εντέρου και τα προβλήματα δυσκοιλιότητας συστήνεται αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών, (δημητριακά ολικής, φρούτα, λαχανικά και όσπρια) άφθονη κατανάλωση νερού και καθημερινή σωματική δραστηριότητα. Περισσότερο από όλους, οι ηλικιωμένοι πρέπει να ενθαρρύνονται έστω για έναν περίπατο.
Σε περίπτωση που υπάρχουν προβλήματα δυσπεψίας, όπως τυμπανισμός, πόνος και καούρες, συστήνεται μαγείρεμα της τροφής για αρκετή ώρα, μικρά και τακτικά γεύματα και πολύ καλό μάσημα. Επίσης, είναι χρήσιμο να μοιράζονται τα φρούτα και τα λαχανικά στα γεύματα αντί να καταναλώνονται όλα μαζί σε ένα γεύμα.
Τέλος, είναι πιθανή η μειωμένη απορρόφηση κάποιων θρεπτικών συστατικών λόγω ηλικίας από τον οργανισμό. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να γίνονται τακτικοί έλεγχοι, ώστε να διαπιστώνεται τυχόν υπάρχουσες ελλείψεις απαραίτητων θρεπτικών συστατικών. Οι συνήθεις ελλείψεις που παρατηρούνται είναι αυτές των βιταμινών Β6, Β12, D, σιδήρου και πρωτεΐνης.
Προβλήματα στην οδοντοστοιχία
Κάποιοι ηλικιωμένοι ενδέχεται να αντιμετωπίζουν οδοντιατρικά προβλήματα, τα οποία επηρεάζουν τη πρόσληψη τροφής. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι προτιμότερο να καταναλώνουν σούπες και αλεσμένα φαγητά. Τα ώριμα φρούτα και οι χυμοί τους αποτελούν λύση, όπως και τα γαλακτοκομικά προϊόντα με μαλακή υφή. Αν κάποιος δεν μπορεί να μασήσει, το κρέας, τα αυγά και τα ψάρια είναι εξίσου καλές πηγές πρωτεΐνης. Εναλλακτικά των ξηρών καρπών, το ταχίνι είναι ιδανική λύση.
Στις εκφυλιστικές αλλοιώσεις του εγκεφάλου που ενδέχεται να εμφανίζουν κάποια άτομα, οφείλεται ενίοτε η μείωση του δυναμικού των αισθήσεων. Η γεύση και η όσφρηση μειώνονται με την ηλικία και, από στοιχεία της Ελληνικής Γεροντολογικής Εταιρίας προκύπτει πως περίπου 1 στα 4 άτομα παρουσιάζει μειωμένη ικανότητα να αντιληφθεί μια ή και περισσότερες από τις βασικές γεύσεις (γλυκό, πικρό, ξινό, αλμυρό) σε ικανοποιητικό επίπεδο. Έτσι, συνήθως, πολλά άτομα στρέφονται σε εντονότερες γεύσεις. Τα μυρωδικά, τα μπαχαρικά, το κρεμμύδι, το σκόρδο, ο χυμός ντομάτας και λεμονιού μπορούν να προσδώσουν επιπλέον γεύση στα φαγητά, καθώς και η αργή λήψη τροφής, ώστε να αντιλαμβάνεται κανείς καλύτερα τις γεύσεις και τα αρώματα των τροφών.
Επιπρόσθετα, συχνά παρατηρούνται παρενέργειες φαρμάκων που επηρεάζουν τη θρεπτική κατάσταση πολλών ανθρώπων. Εάν αντιληφθείτε κάτι τέτοιο, συζητήστε το με το γιατρό σας, ο οποίος θα μπορέσει να σας ενημερώσει και να σας καθοδηγήσει σχετικά.
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό είναι πως η όρεξη μας μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους ψυχολογικούς παράγοντες. Μην ξεχνάτε να γευματίζετε χωρίς βιασύνη, σε ευχάριστο περιβάλλον και αν είναι δυνατόν με συντροφιά. Πολλά άτομα παρουσιάζουν άρνηση κατανάλωσης τροφής λόγω ψυχολογικών παραγόντων και χρειάζονται επιπλέον φροντίδα από τους γύρω τους. Η καλή θρεπτική κατάσταση είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων υγείας.
