Σε πολλούς έχει συμβεί η επίσκεψη σε έναν ειδικό για απώλεια μερικών κιλών να καταλήξει σε παιχνίδι του μυαλού με εμφάνιση εμμονής γύρω από το θέμα του βάρους και του φαγητού, με αποτέλεσμα το άτομο να γίνει δυσλειτουργικό στην καθημερινότητά του.

Ο όρος πλέον «Διατροφική Διαταραχή» έχει αρχίσει να γίνεται αρκετά γνωστός στο ευρύ κοινό. Βουλιμία και ανορεξία παρ’ ότι αποτελούν το κύριο θέμα συζήτησης πολλών εκπομπών, όπου ξετυλίγονται συζητήσεις γύρω από θανάτους γνωστών μοντέλων και προσωπικοτήτων, μόλις πέφτουν οι τίτλοι των διαφημίσεων απλά ξεχνάμε τα μοντέλα και παρακολουθούμε τη διαφήμιση για το μαγικό τσάι που αδυνατίζει και αμέσως μετά τη διαφήμιση που μπορείς να αγοράσεις μια τυρόπιτα και ένα σοκολατούχο γάλα από γνωστή αλυσίδα fast-food μόνο με ένα ευρώ. Ακόμη κι ένας υγιής ενήλικας μπερδεύεται από τις τόσες πληροφορίες, πόσο μάλιστα ένας άνθρωπος που πάσχει από Διατροφική Διαταραχή ή ένα παιδί ή έφηβος με προδιάθεση ανάπτυξης Διατροφικής Διαταραχής.

Πότε η Δίαιτα γίνεται Διατροφική Διαταραχή

Τα μισά άτομα που αρχίζουν δίαιτα δεν το έχουν πραγματικά ανάγκη αλλά το κάνουν μόνο επειδή η δίαιτα προσδίδει κοινωνική αξία. Επίσης η ίδια η δίαιτα που επιβάλλει υπερβολική στέρηση, μπορεί να προκαλέσει αντιδραστική υπερφαγία ανεξάρτητα από το αν ένα άτομο είναι αδύνατο ή παχύ. Το αποτέλεσμα, δυστυχώς, δεν είναι απλά το τέλος της δίαιτας, καθώς η υπερφαγία μπορεί να επιμείνει ακόμη και όταν η δίαιτα σταματήσει (Αncel Keys 1957).

Για τα άτομα που κάνουν δίαιτα και δεν ανταποκρίνονται στη φυσιολογική πείνα, επιβάλλουν κάθε είδους περιορισμούς σχετικά με το τί και πόσο θα φάνε, καθώς επίσης επιβάλλουν περιορισμούς στα μηνύματα του φυσιολογικού κορεσμού. Η πεποίθηση ενός ατόμου που κάνει δίαιτα ότι έχει φάει πολύ ή το λάθος τρόφιμο δεν έχει καμία σχέση με τα φυσιολογικά μηνύματα του πώς και πότε να σταματήσει να τρώει, με αποτέλεσμα το άτομο να καταναλώνει φαγητό πέρα από την κανονική αίσθηση του κορεσμού.

Όταν η κατανάλωση του φαγητού ελέγχεται από ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ και όχι από τη ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ είναι «κακώς ρυθμιζόμενη», συνεπώς η υπερφαγία που έρχεται ως αποτέλεσμα λαμβάνεται από το άτομο ως απώλεια ελέγχου. Σύμφωνα με τους C.P.Herman και J. Polivy, κάποιες φορές η υπερφαγία οφείλεται σε πραγματική πείνα και κάποιες άλλες οφείλεται στην κακή ρύθμιση. Το πώς ένα άτομο θα ανταπεξέλθει σε αυτές τις διαδικασίες μπορεί να καθορίσει το αν θα αναπτύξει Διατροφικές Διαταραχές.

Πολλά άτομα που κάνουν δίαιτα εμφανίζουν βουλιμία μέσα σε 1-2 μήνες το πολύ. Σε αυτό το κομβικό σημείο, οι περισσότεροι τα παρατάνε κατηγορώντας τον εαυτό τους ότι είναι λαίμαργοι και δεν μπόρεσαν να αντέξουν χωρίς παρασπονδίες. Ορισμένοι άλλοι, αντίθετα, με πιο δυνατή θέληση ξαναρχίζουν αλλά μετά από λίγο καιρό υποκύπτουν ξανά και έτσι δημιουργείται ο λεγόμενος «φαύλος κύκλος της βουλιμίας», που μπορεί να κρατήσει μερικά χρόνια ακόμη και μια ολόκληρη ζωή.

Καθαρά διατροφικοί λόγοι που μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο είναι:

• Η έλλειψη θρεπτικών συστατικών που παίζουν ρόλο σε σημαντικές βιοχημικές αντιδράσεις. Για παράδειγμα, η σεροτονίνη της οποίας η δράση ενεργοποιείται από συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά και σχετίζεται με τη διάθεση μας, την αίσθηση πληρότητας και ελέγχου.
• Η έλλειψη υδατανθράκων που αποτελούν τη μοναδική πηγή ενέργειας για τον εγκέφαλο και έχουν κατηγορηθεί αδικαιολογήτως, με αποτέλεσμα να περιορίζονται ή και να αποκλείονται από πολλά προγράμματα αδυνατίσματος.
• Η στέρηση αγαπημένων μας φαγητών που έχουμε συνδέσει με ευχάριστα συναισθήματα, όπως τα γλυκά ,η πίτσα κ.α.

Η δίαιτα λοιπόν όπως αναφέρθηκε σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε βουλιμία, όμως μπορεί να οδηγήσει και σε ανορεξία, κυρίως σε παιδιά και εφήβους.

Για να αναπτυχθεί βέβαια ανορεξία απαιτείται εντονότερο ψυχολογικό υπόβαθρο από τη βουλιμία. Στο άτομο που πάσχει από ανορεξία παρατηρείται μια ψυχοπαθογένεια που σχετίζεται με ψυχαναγκασμό, τελειομανία και κατάθλιψη. Σε κάθε περίπτωση όμως είτε ανορεξίας είτε βουλιμίας, η δίαιτα δίνει το έναυσμα για Διατροφική Διαταραχή.

Σε ποιες περιπτώσεις απαγορεύεται η Δίαιτα;

Η δίαιτα απαγορεύεται αυστηρά σε παιδιά και εφήβους, καθώς τους στερεί τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη, ενώ επιπλέον δημιουργεί διαστρεβλωμένες αντιλήψεις γύρω από το φαγητό. (π.χ. το ψωμί παχαίνει).

Ειδικότερα:

• Σε άτομα που ήδη πάσχουν από Διατροφική Διαταραχή, όπως ανορεξία, βουλιμία ή υπερφαγία, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε έξαρση της ψυχοπαθογένειας. Ακόμη και αν για ιατρικούς λόγους το άτομο επιβάλλεται να χάσει βάρος, πρέπει να ελεγχθεί το θέμα της Διατροφικής Διαταραχής.
• Σε άτομα που πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη, καθώς η μη ισορροπημένη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών θα απορρυθμίσει τη γλυκόζη του αίματος. Σε αυτή την περίπτωση, απαιτείται πολύ καλός σχεδιασμός πλάνου διατροφής, σε συνδυασμό με φυσική δραστηριότητα και έλεγχο της φαρμακευτικής αγωγής.
• Σε άτομα με ψυχιατρικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη. Η έλλειψη και μόνο των θρεπτικών συστατικών με τα οποία λειτουργεί το νευρικό σύστημα είναι αρκετή για να επιβαρύνει την ασθένεια.

Πώς θα χάσουμε βάρος;

Η άποψη ότι κάποιος αδυνατίζει κάνοντας αυστηρή δίαιτα και με πλήρη αποφυγή των παχυντικών τροφών είναι πλέον παλαιωμένη και όσοι συνάδελφοι και μη συνεχίζουν να την υποστηρίζουν δεν είναι επιστημονικά ενημερωμένοι.

Ο στόχος δεν είναι να χάσει άμεσα κάποιος βάρος, αλλά να μάθει να τρέφεται σωστά για μια ολόκληρη ζωή και ταυτόχρονα με τη φυσική δραστηριότητα που είναι απαραίτητη, το σώμα να χάσει αργά και σταθερά το περιττό λίπος. Το βάρος θα χαθεί όταν κάποιος μάθει να τρώει ισορροπημένα και αυτό δεν γίνεται μέσω μιας μη ισορροπημένης δίαιτας. Χρειάζεται εκπαίδευση και υπομονή και το αποτέλεσμα ανταμείβει την προσπάθεια, καθώς τα κιλά που χάνονται με αυτό τον τρόπο δεν επανέρχονται ποτέ.